پژوهشگر: ملیحه فرامرزی[1]
برخی از اعمال ورفتارهای ما باعث جلب رحمت الهی می شود وخداوند سعی می کند به هر بهانه ای بندگانش را مورد لطف و رحمت خود قرار دهد که دراین قسمت از تحقیق به آن اشاره می کنیم.
1. استعفار کردن :
یک عاملی که باعث می شود رحمت خداوند شامل حال انسان بشود استغفار کردن است انسان در هر شرایطی که هست وهر چقدر هم که آلوده به گناه باشد نباید از رحمت خداوند ناامید شود که این ناامیدی از بزرگ ترین گناهان است . خداوند خطاب به بندگانش می فرماید : (یاعبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لاتقنطوا من رحمه الله ) ای بندگانی که برخود ستم کرده اید از رحمت خدا مایوس نشوید که یاس از رحمت خدا موجب گمراهی است (. زمر:53).
امام سجاد( علیه السلام ) در دعای 31 فراز سیزدهم می فرماید : « اللهم ان یکن الندم توبه الیک فانا اندم النادمین .وان یکن الترک لمعصیتک انابه فانا اول المنیبین. وان یکن الاستغفارحطه للذنوب فانی لک من المستغفرین ».خدایا اگر توبه عبارت از پشیمانی است .پس من نادم ترین هستم و اگر انابه به درگاهت عبارت از ترک گناه است، من اولین کسی هستم که به درگاه تو پناهنده شده ام و اگر ریزش گناه با استغفار صورت می گیرد من از مستغفران وامرزش خواهانم .
استغفار گناهان را می ریزد به طوری که هر کسی باید در شب وروز از طلب بخشش دست بر ندارد برای اینکه استغفار کردن برای جلب رحمت الهی بسیارمفید است حتی معصومین که ازهر گونه خطا ولغزشی مصون بودند باز هم به استغفار می پرداختند(.ممدوحی کرمانشاهی، 1386، ص 72 .)..
نتیجه گیری : انسان در هر شرایطی که باشد بایداز خداوند درخواست آمرزش کند ونباید از رحمت خداوند ناامید شود .
2. صبر وبردباری
واژه صبر درشکل های مختلف در قرآن به کاررفته وصبرازجمله مواردی است که اسباب رحمت را به دنبال دارد. هنگامی که دراهمیت صبر دقت می کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که تمام واجبات و محرمات در صبرخلاصه شده اند چرا که انجام واجبات وترک محرمات بدون صبر امکان پذیر نیست خداوند درقرآن می فرماید:(وبشرالصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انا لله واناالیه راجعون اولئک علیهم صلوات من ربهم ورحمه ) به صبرکنندگان بشارت بده انها که هر گاه مصیبتی به ایشان می رسد می گویند ما از آن خداییم وبه سوی او بازمی گردیم اینها همآن ها هستند که الطاف ورحمت خدا شامل حالشان شده است (. بقره: 155 -157).
ودراین آیه خداوند یکی ازعوامل رحمت را صبر در برابرمشکلات بیان نموده است،
تفصیل آیه : در این آیه بشر الصابرین کسانی که به هنگام مصیبت فقط انا لله والیه راجعون می گویند خدای متعال با به کار بردن عبارت بشی مصیبت را اندک جلوه داد تا معلوم بدارد هر بلایی که گریبان گیرادمی می شود هرچند هم که بزرگ باشد بالاتر از آن هم بلایی هست که نسبت به آن اندک است وبرای اینکه ازاین مصیبت ها بکاهد وبه مومنان بنمایاند که رحمت الهی در هیچ حالی ازانها جدا نمی شود (. زمحشری،بی تا ،ص 257-258).
در شرح صحیفه سجادیه بیان کرده .اگر به خواست خداوند حادثه ای در راه انسان قرارداده شد و فرزندی ازدنیا رفت وظیفه الهی ان کسی که فرزند از دست داده است درمرحله اول این است که آن را هدیه ای از طرف خدا بداند وبر آن مصیبت صبرکند و کلمه ی که باعث توهین به خدا شود توسط او گفته نشود(. انصاریان ، 1393 ، ج 6، ص 523).
3. رحم کردن بر مخلوقات خدا
پیامر صلی الله علیه واله فرموده : « من لایرحم لایرحم ». اگر کسی رحم نکرد مورد رحمت خداوند قرار نمی گیرد(. شیخ صدوق، 1385 ، ج 4 ص 138 .) .
کسانیکه دست شان باز است دست تعدی به سمت منافع ومصالح دیگران درازنکنند درمقابل بقیه بندگان خدا خود را موظف به همراهی ،احسان ،نیکی ، ورعایت انصاف بدانیم ان گاه باران رحمت وفضل خدا شامل ما خواهد شد وبرکات خود رابر ما نازل خواهدکرد.
قرآن کریم می فرماید: قال رب اغفرلی ولاخی وادخلنا فی رحمتک وانت ارحم الراحمین . گفت پروردگارا من و برادرم را بیامرز و ما را در ظل رحمت خود داخل گردان وتو مهربان ترین مهربانی.
نتیجه گیری : رحم کردن باعث می شود که رحمت خدا شامل حال انسان شود وباید بندگان خدا خود را موظف به احسان و نیکی بدانند ان گاه درهای رحمت خداوند شامل ما خواهد شد ودرمقابل اگر کسی نسبت به حقوق دیگری بی توجه بود و رحم به مخلوقات خداوند نکرد درهای رحمت خداوند را به روی خودش بسته است (رافعی، 1389، ص 151).
4. عیادت مومن بیمار
از جمله وظایف یک مسلمان عیادت از بیماران است وهر کسی بیماری را عیادت کند دررحمت الهی او را فرا می گیرد وعیادت ار بیماران علاوه بر افزایش دوستی وصمیت واز بین رفتن کدورت ها وپاداش اخروی است .
در حدیثی از رسول اکرم صلی الله علیه واله: عایدالمریض یخوض فی الرحمه؛زعیادت کننده از بیماردر رحمت خدا غوطه ور می شود(. نهج الفصاحه، بی تا، ص 562 ح 1927) .
در این مورد خداوند متعال می فرماید: ( یا آیها الناس قد جائتکم موعه من ربکم وشفا لما فی الصدور وهدی ورحمه للمومنین ) ای مردم همانا از سوی پروردگارتان پند واندرزی برای شما امد که مایع شفا برای انچه در سینه های شماست وهدایت رحمتی برای مومنان است .در این آیه منظور از رحمت همان نعمت های مادی ومعنوی الهی است که شامل حال انسآن های شایسته می شود ورحمت هرگاه به خدا نسبت داده شود به معنی نعمت بخشیدن او است وهنگامی که به انسان نسبت داده شود به معنی رقت قلب وعطوفت است وآیه شریفه می فرماید: که قرآن کریم واعظ شفا دهنده بیماری های درونی است راهنمایی هدایت کننده به سوی صراط مستقیم است. افاضه کننده رحمتی است که برکات ان به اذن خدای سبحان است. این خود قرآن است که چنین آثار وبرکاتی دارد نه اینکه به وسیله چیز دیگری این آثار را داشته باشد چون قرآن سبب متصل بین خدا وخلقش است پس خود او است که برای مومنین شفا ورحمت وهدایت است (. طباطبایی نسب، بی تا، .سوره یونس .ج5).
5. پیروی از خدا وپیامبر
خداوند سبحان تبعیت از رسول خدا را عامل محبت خویش به بندگان شمرده است وقلب شریف پیامبر (صلی الله علیه واله) مجلای جمال وجلال مورد نظر حق وقلبی است که خدای جمال خویش را در ان نهاده است و لذا این قلب محبوب خدا ست. بنابراین با اطاعت وتبعیت باید در ان قلب را هی گشود واز رحمت ورافت حق برخوردار گردیده (. خلیلی، 1389، ص 587 و 579).
در قرآن کریم آمده است: « واطیعوا الله والرسول لعلکم ترحمون » . از خدا وفرستاده او پیروی کنید شاید شما مشمول رحمت خدا شوید(. ال عمران:132). بنابراین نزول رحمت الهی با پیروی ازفرامین و دستورات او و رسولش ممکن است در این آیه شریفه می فرماید : خدا ورسول را اطاعت کنید شاید مورد رحمت واقع شوید. در آیه لعلکم ترحمون آمده است یعنی شاید پیام آیه این باشد که راه رسیدن رحمت خاص حق انجام اوامر وپرهیز از نواهی الهی است و با این اطاعت بنده بدون اینکه رحمت خاص را قبول کند در جریان دریافت رحمت الهی قرار می گیرید .
ترحمون فعل مجهول بوده است ونشان از ان است که شما معقول واقع می شوید ورحمت الهی خود به خود بر شما جاری می شود شما اراده اطاعت کردید در پی اطاعت از جریان رحمت نیز بهره مند می شوید. خداوند دراین آیه وعده رحمت خویش را منوط به اطاعت می کند یعنی انسان معصیت کاری که اصرار برمعصیت دارد وحاضر به جدایی ازمعاصی نیست هرگز مورد رحمت واقع نمی شود جریان رحمت منوط به اطاعت است ودر عرصه استکبار، غرور، منیت، معصیت جاری نمی شود گرچه رحمت خداوند سبحان بسیار وسیع است(. طوسی، بی تا، ج 2 ،ص 588) .
6. توکل
دستور پروردگاربه بندگان می باشد واهل توکل نیز محبوب حضرت حق هستند .در قرآن کریم
می فرماید: ومن یتوکل علی الله و هو حسبه (. طلاق :3)، توکل در لغت به معنای اعتماد به غیر ونیز اظهارعجز است. توکل بر خدا ناامیدی از خلق است و اینکه بنده علم پیدا کند که مخلوق نه سود می رساند ونه ضرر می زند نه می بخشد ونه منع می کند. با این بینش بنده دیگر جز برای خدا کار نمی کند وترس و امیدش فقط خدا است وجز در خدا طمع نمی بندد .خداوند می فرماید: وتوکل علی العزیز الرحیم ، وبر آن خدای عزتمند وصاحب رحمت توکل کن(. شعراء: 217).
توکل بر خداوند پشتوانه موفقیت انسان در انجام وظایف دشوار قدرت شکست ناپذیر ورحمت گسترده الهی مقتضی توکل واعتماد مومنان بر او است(. هاشمی رفسنجانی وجمعی از محققان، تفسیر راهنما، 1380، ج13، ص 251) .
در شرح صحیفه سجادیه دعایی پنجاه ویکم فراز یازدهم این رابیان کرده: « لبیک لبیک. تسمع من شکاالیک . وتلقی من توکل علیک.وتخلص من اعتصم بک وتفرج عمن لا ذبک» . خدایا، درفرمانبری تو اماده ام هرکس که به تو شکایت اورد، ندای او را می شنوی و هرکسی به تو توکل کند، اورا درمی یابی و آن که به تواعتماد اورد، از گرفتاری رها می کنی و هرکس به تو پناهنده شود، به گشایش کارش اقدام می کنی .
کسی غیر خدا لیاقت ندارد که انسان اسرارقلب خود را برای او باز کند برای اینکه نه کسی قدرت ونه علم دارد که از گرفتاری ومصلحت ومفسده انسان اگاه شود چرا که غیرت الهی نمی پسنددکه بنده خود را در برابر دیگری خوار و ذلیل ببیند و دوست دارد که ازفضل ورحمت خودش به بندگانش عطا کند (. ممدوحی کرمانشاهی، 1386، ج4، ص332).
7. زکات
ریشه و اصل زکات به معنای رشد ونمو است که حاصل از برکت ورحمت خدای تعالی می باشد و معنای این مفهوم این می باشد که هر چه دارای رشد و نمو و زیاد شدن و بزرگ شدن است با خلق و مشیت الهی توام است یعنی حرکت و رشد با برکت حضرت حق تعالی منضم است(. موسوی راد، 1379،ص ).
خداوند تبارک وتعالی در سوره مبارکه اعراف این بشارت را می دهد که رحمت واسعه او شامل حال همه موجودات است خصوصا رحمت خویش را شامل حال کسانی می داند که پرهیزکار می باشند و زکات مال خویش را می دهند و به آیات او ایمان دارند.( ورحمتی وسعت کل شی فساکتبها للذین یتقون ویوتون الزکوه والذین هم بآیاتنا یومنون ) ورحمتم فراگیر همه چیز است پس به زودی آن را به طور مسلم برای بندگان پرهیزگارم مقدر نموده و برای آنان بنویسم آنان که از پرهیز کارانند و زکات مال خویش را می پردازند و به آیات ما ایمان دارند (. اعراف: 156).
هنگامی که: ورحمتی وسعت کل شی نازل شد شیطان نیز دررحمت الهی طمع کرد وگفت عبارت کل شی شامل من هم می شود سفره رحمت الهی گسترده است و به همه کس می رسد اما شمول رحمت برای غیر مومنان به تفضل الهی وبه برکت مومنان و به طفیل آنان است . رحمت الهی نامحدود است اگرکسی به آن نرسید تقصیر از خود او است ( رحمتی وسعه کل شی ) نقض در فاعلیت رحمت الهی نیست بلکه نقض در قابلیت واستقبال ما است ( فیض کاشانی، 1386 ج 3، ص 118 ).
[1] - طلبه سطح دو مدرسه علمیه الزهرا(س) گرگان
آخرین نظرات