بررسی شاخصه های اجتماعی آرمان شهر مهدوی
کبری موسوی خسروی( دانش آموخته سطح دو)
این مقاله با هدف بررسی شاخصه های اجتماعی آرمان شهر مهدوی تنظیم و به این سوال پاسخ داده شده است که شاخصه های اجتماعی در آرمان شهر مذکور چه می باشد؟
آرمان شهر مهدوی یعنی شهری که در آن عدالت و امنیت به مفهوم واقعی خود و امنیت حاکم است و حق هیچ کسی پایمال نمی شود. جامعه ای که در آن اخلاق حسنه حاکم است و درک جامعه از مسایل، قوی و کامل است. چنین جامعه ای آرزوی هر کسی است و افراد مختلفی در طول تاریخ سعی کرده اند جامعهای با این اوصاف ایجاد کنند.
از طرف دیگرمسئله مهدویت یکی از مسائل مهم در موضوعات آینده پژوهی است؛ چرا که اعتقاد به ظهور یک منجی در همه ادیان الهی دیده می شود. تاریخ زندگی انسان ها از همان ابتدای خلقت ، بر اساس نبرد دایمی بین حق و باطل بنا شده است . در جبهه حق همواره انسان های خدا پرست و انسان دوستی وجود داشته اند که دارای فضایل اخلاقی و انسانی بوده اند و سرآمد آنان پیامبران بوده اند و در جبهه باطل ، خودخواهان و خودپرستانی بوده اند که برای رسیدن به منافع خودشان حقوق دیگران را ضایع کرده اند و به انواع و اقسام فسادها بر روی زمین دامن زده اند.
از آن جایی که این اعتقاد در دین مبین اسلام رنگ پررنگ تری دارد و پشتوانه عقلانی و تاریخی آن از دیگر ادیان محکم تر است ، در این مقاله به بررسی ویژگی های آرمان شهری که منجی موعود آن را بنا خواهد کرد از دیدگاه آیات و روایات پرداخته شده است.
نویسنده مقاله در بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به این موضوع گفته است: در دنیای امروز که بی عدالتی غوغا می کند ، تفکرات منحط بسیاری وجود دارد که با وعده های توخالی، افراد را به خود جذب کرده و با ترسیم آینده ای زیبا، مقدمات انحطاط و انحراف افراد جامعه را فراهم می کنند. از طرفی تبیین این موضوع به نوعی در ایجاد امید ، ایجاد انگیزه، دعا و تلاش برای فراهم آوردن مقدمات ظهور حضرت ولی عصر (عج)، نقش اساسی دارد و باعث استحکام در عقیده صحیح نیز می گردد و به همین جهت ، پرداختن به این موضوع و حتی موضوعات جانبی مرتبط با آن، ضروری به نظر می رسد.
آرمان شهر؛ به عربی مدینه فاضله و به انگلیسی اوتوپیا می باشد و در لغت به معنای یک جامعه خیالی و آرمانی که در آن نظام کاملی برای سعادت نوع بشر حکم فرماست واز هرگونه شر و بدی از قبیل فقر و بدبختی عاری است . و افرادش به کمال علمی و عملی رسیده و از هوی و هوس جدا شده اند ، اطلاق می شود.[1]
اگرچه آرمان شهرهای ترسیمی بر اساس تفکرات مختلف افراد با هم فرق می کنند ولی اگر نگاه کلی به آن ها داشته باشیم همه آن ها در ویژگی های زیر مشترک می باشند.
الف: آرمان شهر جایی است که نابسامانی و بی نظمی در آن وجود ندارد. هر کس وظیفه اجتماعی خودش را به نحو احسن انجام می دهد و اختلافی بین افراد به وجود نمی آید.
ب: جایی که استعداد های انسان شکوفا می شود و انسان ها از تمام ظرفیت های خودشان استفاده می کنند.
ج: جایی که در آن عدالت اجتماعی تحقق دارد، ظلم وجود ندارد ، و بین افراد جامعه برادری و برابری و برادری وجود دارد.
ه: در اندیشه هایی که مبنای مذهبی و دینی دارند ، تمام ویژگی های آرمان شهری، زیر سایه پرستش خدا انجام می گیرد و جامعه بر اساس فرامین الهی هدایت می شود. [2]
نویسنده مقاله در بیان تفاوت آرمان شهر ترسیمی توسط اندیشمندان مختلف و آرمان شهر مهدوی می نویسد: آرمان شهر های ترسیمی توسط اندیشمندان ، برای پوشش دادن به کمبودهای جوامع آن ها بوده ولی آرمان شهر مهدوی مبتنی بر تحقق وعده الهی است و کسی که قوانین اداره جامعه را وضع می کند ولیّ خداست و بر اساس آموزه های قطعی الهی اقدام به اداره جامعه می کند.
همچنین در آرمان شهرهای ترسیمی ، آرمان شهر سازی مطرح نیست؛ بلکه آرمان شهر نویسی مطرح است. اندیشمندان بر اساس نظرات خود فقط شهر رویایی خود را ترسیم کرده اند! چه بسا در واقعیت چنین چیزی هرگز به وقوع نپیوندد! اما در آرمان شهر مهدوی صحبت از آرمان شهر سازی است.
آرمان شهر مهدوی بر اساس واقعیات ساخته می شود و مرحله به مرحله ایجاد می گردد نه به صورت دفعی که فقط در انیمیشن ها و سینمای هالیوود نمایش داده می شود. بلکه مبتنی بر نگاه مثبتی به نام انتظار است که در آن انسان های منتظر ، جامعه منتظر می سازند و هر کدام در قبال این انتظار مسئولیت دارند.
البته باید گفت که آمادگی ها باید در همه عرصه های علمی ، فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی و نظامی باشد. زیرا امام عصر(عج) یارانی توانمند در همه عرصه ها می خواهد ، یارانی که بتوانند مسئولیت های بزرگ عصر ظهور را بر عهده بگیرند. وقتی چنین زمینه هایی ایجاد شود ، آن گاه ظهور محقق خواهد شد.
شاخصه های اجتماعی آرمان شهر مهدوی بر اساس آیات و روایات
· انسجام و همدلی لازمه حیات جامعه و تحقق آرمان های یک جامعه است. از آن جایی که حکومت مهدوی در نهایت عدالت قرار داد، بنابراین باید در نهایت انسجام باشد. در همین راستا حضرت علی (ع) می فرماید: «به پیامبر (ص) عرض کردم یا رسول الله ! آیا مهدی از ماست یا از نسل غیر ما ؟ پیامبر(ص) فرمود: از نسل ما خواهد بود . خداوند دینش را به واسطه او پایان می بخشد همانطور که به سبب ما اهل البیت آغار کرد به سبب او که از نسل ما است جامعه را از فتنه ها و آزمایش ها نجات خواهد داد . …»[3]
· زدوده شدن کینه ها
روایت از امام علی (ع) هست که می فرماید: «هرگاه قائم ما قیام کند … کینه ها و حقد ها از قلوب بندگان می رود.»[4]
· احساس توانمندی مردم و شیعیان
از امام باقر (ع) منقول است که هرگاه که زمان امر ما فرا رسد و حضرت مهدی برای تشکیل حکومت بیاید، فرهنگ عمومی جامعه چنین خواهد شد که شیعیان از مظلومیت و تحت ستم بودن خارج می شوند و شجاعت بسزایی خواهند داشت،.[5]
· ارتقاء سطح دانش
دانش لازمه ارتقا و پیشرفت یک جامعه است. در آرمان شهر مهدوی که سرآمد همه جوامع تاریخ است و قرار است که پیشرفته ترین جامعه باشد باید سطح دانش مردم بالاتر باشد.. اگر مردم یک جامعه درک درستی از اتفاقات نداشته باشند اهداف حکومت به ثمر نمی نشیند. و چه بسا جانشین پیامبر (ص) خانه نشین شود. بنابراین لازمه آرمان شهر مهدوی این است که سطح عمومی دانش باید ارتقا پیدا کند. در همین راستا حدیثی از امام باقر (ع) داریم که می فرماید: «زمانی که قائم ما ظهور کند … خرد مردم تجمیع می شود و فکر آنان نیز رشد یافته و کامل خواهد شد.»[6]
· ارتباط مستقیم مردم با حاکمیت
امام کاظم (ع) در مورد آیه شریفه «اینما تکونوا یات بکم الله جمیعا» فرموده است : «تفسیر این آیه شریفه مربوط به زمانی است که قائم ما قیام کند که در آن زمان همه شیعیان از بلاد مختلف در محضر امام تجمع خواهند کرد و در دولت مهدی شرکت خواهند نمود.» [7]
· فراگیری امنیت در جامعه و توجه به حقوق شهروندی
قرآن کریم که در عقیده و باور مسلمانان جهان با پشتوانه ادله عقلی و نقلی ، سخن خداوند و خالق جهان است ، برای آینده بشریت نوید پیدایش مدینه فاضله ای را می دهد که عالی ترین مسئله در آن روز و آن جامعه ، برخورداری مردم از سطح بالای امنیت است و زندگی در شهر امن را بشارت می دهد.
البته رهبری آن شهر و مدینه فاضله نیز به عهده آخرین رهبر الهی و حجت خدا یعنی امام عصر (عج) خواهد بود. خداوند سبحان می فرماید: «خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند ، وعده داده است که حتما آنان را در این سرزمین جانشین خود قرار دهد؛ »[8]
امام صادق (ع) درباره این آیه شریفه فرمود : «منظور این آیه کسانی هستند که در دوران قائم ما با او بیعت می کنند و در حریم او قرار می گیرند و دست به دست او می دهند و در زمره اصحاب او پیمان می بندند.»[9]
در پایان نویسنده مقاله در اهمیت ترسیم قواعد آرمان شهر می نوسید: ترسیم قواعد و قوانین حاکم بر آرمانشهر موعود می تواند زمینه ساز تقویت ایمان و ایجاد انگیزه برای امید به فردایی بهتر باشد. دین اسلام به عنوان دین نجات بخش بشریت ، نوید یک جامعه عدل محور که ماحصل تمام تلاش های انبیاء است را می دهد و بشارت به ظهور منجی عالم بشریت حضرت ولی عصر (ارواحنا لمقدمه الفداء) را اعلام می دارد.
منابع:
[1] ) معین ، واژه یاب فارسی ، آرمانشهر
[2]) اصیل ، آرمانشهر در اندیشه ایرانی ، ص 39-55
[3] ) همان ، ص 84
[4] ) میرجهانی طباطبایی ، مصباح البلاغه، ج1 ، ص 246
[5]) ری شهری ، میزان الحکمه ، ج1 ، ص 186
[6] ) همان ، ص 117
[7] ) همان ، ص 66
[8] ) نور : 55
[9] ) کورانی عاملی ، معجم احاديث الامام المهدى عليه السلام، ج 5 ، ص 62
آخرین نظرات