خلاصه مقاله با عنوان : راهکارهای کاهش درد و رنج از زندگی با تاکید برآیات و روایات
محقق: فائزه جهان دانش آموخته سطح دو
این مقاله با هدف بررسی راهکارهای کاهش درد و رنج از زندگی با تاکید برآیات و روایات تنظیم و محقق در پی پاسخ به این سوال است که چه عواملی باعث کاهش درد و رنج از زندگی از دیدگاه آیات و روایات خواهد شد؟ وی در تبیین و اهمیت این موصوع می نویسد: درد و رنج بخشی از زندگی انسان است که از دیرباز آدمیان با آن رو به رو بوده اند. اگر انسان عصر جدید یا دوره های پیشین را در نظر بگیریم، همواره، بشر درباره ی درد و رنج اندیشیده است. و به دنبال راه گریزی از آن بوده است.
انسان فطرتاً کمال جوست و همیشه به دنبال اهداف مهمتر و عالی تر قدم بر می دارد و آن رسیدن به شادی های مادی و معنوی و گریز از درد و رنج و در یک کلمه رسیدن به سعادت در دنیا و آخرت است. سعادت را می توان لذت خوشایندی دانست که انسان آن را در پرتو صحیح بهره گیری از لذات به دست می آورد و نیز شقاوت را می توان همان استفاده ناصحیح از نعمات مادی و معنوی و ابتلاء به رنج و آلام روحی و جسمی شمرد، اهمیت کاهش درد و رنج در زندگی آن گاه بیشتر نمایان می شود که هر انسانی فطرتاً خواهان لذت، شادی، خوشی و راحتی در زندگی بوده و از درد و رنج و ناراحتی، گریزان است. تلاش های روزمره هر انسانی خصوصا در جهان کنونی که آسیب ها و مشکلات زیادی گریبان گیر مردم جهان است، همواره برای دست یافتن به لذات بیشتر، قوی تر و پایدارتر و فرار از درد و رنج و یا دست کم کاهش آنها از زندگی است.
از این رو کاهش درد و رنج در زندگی با تکیه بر کلام الهی و احادیث معصومین(علیهم السلام) می تواند نگرش صحیح را در انسان نسبت به زندگی و شناخت ابعاد وجودی خود ایجاد کرده و به بهره مندی بیشتر از لذات حقیقی،مواهب و نعمات الهی، کاهش و رفع درد و رنج از روح و جسم خود رهنمون گردد. و این همان سعادت انسان در دنیا و آخرت است که بشر تمام تلاش خود را معطوف به آن کرده است.
محقق بیان می دارد که: عوامل علمی و عملی زیادی وجود دارد که باعث کاهش درد و رنج در زندگی خواهد شد که در این مقاله به برخی از آن ها اشاره کرده و در جهار محور موضوع را مورد بررسی قرار داده است.
1- جایگاه درد و رنج در زندگی از منظر آیات و رویات 2- راهکارهای کاهش درد و رنج درشرایط زندگی 3- راهکارهای علمی کاهش درد و رنج در زندگی از دیدگاه آیات و روایات 4- روش های عملی کاهش درد از زندگی بر اساس آیات و روایات
نویسنده مقاله در ابتدا به بیان تلازم لذات و درد و رنج پرداخته و می نویسد:
خداوند در قرآن می فرماید: «فَإِنِ مَعَ العُسرِ یُسراً»1در اینجا خداوند تلازم سختی ها و آسایش را بیان نموده است. در اینجا قرآن کریم نمی فرماید که بعد از سختی، آسانی است؛ تعبیر قرآن این است که با سختی، آسانی است، یعنی آسانی همراه سختی است. این خصوصیت، مربوط به موجودات زنده، بالاخص انسان است که سختی ها و گرفتاری ها، مقدمه کمال و پیشرفت هاست. ضربه ها، جمادات را نابود می سازد و از قدرت آنان می کاهد؛ ولی موجودات زنده را تحریک می کند و نیرومند می سازد.
مصیبت ها و شدائد برای تکامل بشر ضرورت دارند. اگر محنت ها و رنج ها نباشد، بشر تباه می شود. قرآن کریم می فرماید: « لَقَد خَلَقنَا الإِنسانَ فی کَبَدٍ»2 آدمی باید مشقت ها را تحمل نماید و سختی ها بکشد، تا هستی لایق خود را بیابد. تضاد و کشمکش، شلاق تکامل است. موجودات زنده با این شلاق راه خود را به سوی کمال می پیمایند. این قانون، در جهان نباتات، حیوانات و به ویژه انسان، صادق است.
بسیاری از مردم در محاسبه علل و عوامل حوادث ناگوار و مصائب، گاهی گرفتار اشتباه می شوند و ظلم هایی را که به دست خود یا انسان های ستمگر انجام شده است، به حساب بی عدالتی دستگاه آفرینش می گذارند و بی نظمی کار بشر را به حساب بی نظمی سازمان خلقت، در حالی که در این گونه رخدادها، به جای اینکه ایراد بر کار خدا بگیریم، باید ایراد بر کار خود بگیریم.
خداوند در قرآن در یک جمله کوتا و پر معنی می فرماید: «إِنّ اللهَ لَا یَظلِم الناسَ شَیئاً وَلَکِن الناسَ أنفُسَهُم یَظلِمُونَ3 آن ها باید بدانند که این نارسایی فکر و عدم بصیرت و نابینایی از دین چهره حق و ناشنوایی در برابر گفتار خدا، چیزی نیست که با خود از مادر به این جهان آورده باشند و خدای سبحان به آن ها ستمی کرده باشد، بلکه این خود آنها بوده اند که با اعمال نادرستشان و دشمنی و عصیان در برابر حق، روح خود را تاریک کردند و چشم بصیرت و گوش شنوایشان را از کار انداختند.4
در ادامه مقاله محقق درد و رنج، را مقدمه تکامل انسان معرفی کرده و توضیح می دهد که:
خداوند برای تربیت و پرورش جان انسان ها، دو برنامه تشریعی و تکوینی دارد و در هر برنامه، شدائد و سختی هایی را گنجانیده است.در برنامه تشریعی عبادات را واجب کرده و در برنامه تکوینی، مصائب را در سر راه بشر قرار داده است.
روزه، حج، جهاد، انفاق و نماز، شدائدی است که با تکلیف ایجاد گردیده و صبر و استقامت در انجام آن ها سبب تکمیل نفوس و پرورش استعدادهای عالی انسانی است، گرسنگی، ترس، تلفات مالی و جانی شدائدی است که در تکوین پدید آمده است و به گونه قهری انسان را در بر می گیرد. 5
بنابراین، انبیاء و اولیاء نیز مانند انسان های دیگر، چون در این جهان مادی زندگی می کنند، نمی توانند بیرون از قوانین این نظام مادی باشند و زندگی بدون درد و رنج داشته باشند. علاوه بر این، اگر فلسفه درد و رنج، تکامل و پرورش روح است، انبیاء و اولیاء باید دارای بالاترین درجات کمال روحی باشند، از این رو وقتی خدا نسبت به بنده ای از بندگانش لطف مخصوصی دارد، او را گرفتار سختی ها می کند و جمله معروف« البلاء للولاء»6 مبین همین اصل است.7
بلا، همچون موج دریاست؛ همان گونه که انسان، شنا را بر اثر برخورد فراوان با امواج دریا می آموزد، بهترین روش برای پرورش و تربیت جان آدمی نیز، برخورد و مواجهه بسیار با دردها و رنج هاست، از این رو خدای بزرگ چون دوست دارد که بنده مومنش به رشد و تربیت کامل دست پیدا کند، بلاهای فراوانی را نصیب او می کند تا بر اثر مواجه با بلاها، رشد نماید و به کمال نهایی خود برسد.8
امام علی(علیه السلام) در این باره می فرماید: « اگر خدای والاخانه محترمش و مکان های انجام مراسم حج را میان باغ ها و نهرها و سرزمین های سبز و هموار و در وسط باغستانی شادی آفرین و جاده های آباد قرار می داد به همان اندازه که آزمایش ساده بود، پاداش نیز سبک تر می شد؛ در صورتی که خدای سبحان بندگان خود را با انواع سختی ها می آزماید و با مشکلات زیاد به عبادت فرا می خواند و به اقسام گرفتاری ها مبتلا می سازد تا کبر و خودپسندی را از دل هایشان خارج کند و به جای آن فروتنی آورد و درها فضل رحمتش را بر رویشان بگشاید و وسایل عفو و بخشش را به آسانی در اختیار شان بگذارد. 9
پس، فلسفه ابتلای انسان ها، بالاخص اولیای الهی، تربیت و پرورش روح و جان و رسیدن به مراحل تکامل انسانی است و این از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است به گونه ای که سعادت یا شقاوت انسان را رقم می زند. امیرالمومنین(علیه السلام) در یکی از نامه های خود به عثمان بن حنیف، فرماندار خویش در بصره نوشته اند، این قانون را گوشزد می کنند که در ناز و نعمت زیستن و از سختی ها دوری گزیدن، سبب ضعف و ناتوانی می گردد. در مقابل، زندگی کردن در شرایط دشوار و ناهموار، آدمی را نیرومند و چابک می سازد و جوهر هستی او را آبدیده و توانا می گرداند.10
بنابراین انسان باید در دنیا شدائد ببیند تا خروج از شدائد را یاد بگیرد، باید درد و رنج در زندگی ببیند تا پخته و کامل شود.حوادث و مشکلات می تواند به عنوان یک عامل تربیتی مطرح شوند. البته بعضی از مشکلات محصول سهل انگاری و بی اطلاعی خود انسان است و خداوند در آن دخالتی ندارد.
نویسنده مقاله برای کاهش درد و رنج از زندگی در اینجا به دو راه اشاره می کند که یکی راه علمی است و دیگری راه عملی می باشد.
راهکارهای علمی کاهش درد و رنج در زندگی از دیدگاه آیات و روایات
بیشتر درد و رنج زاییده نوع بینش، و تربیت هاست، از اساسی ترین ره آوردهای اسلام در زدودن درد و رنج، این است که بینش ها را دگرگون سازد. بینش اسلام غم زداست و شادی آفرین. آموزه های دینی بینش انسان را چنان می سازد تا دنیا را ناپایدار و کوچک بداند و برای از دست رفته ها اندوهناک نشود و بداند اندوه برای از دست رفته ها نه تنها سودی ندارد بلکه حال و آینده را نیز نابود می سازد.
امام علی (علیه السلام) می فرماید: « اندوه بر گذشته را آویز دل خویش مساز که غم بر آنچه رفته است تو را از توجه به آنچه می آید باز می دارد.» 11برخی از راهکارهای علمی کاهش درد و رنج عبارتند از:
1- ایمان به خدا
. کسی که به خدا ایمان دارد احساس می کند تکیه گاه محکمی دارد و همه امورش تحت نظارت الهی است و تمام عوامل سلب آرامش را پشت سر می گذارد، زیرا خدا را روزی دهنده و صاحب قوّت می داند«إِنّ اللهَ هُوَ الرّزَّاقُ ذُو القُوُّه المتینّ»12. و در آیه دیگر می فرماید: «وَلَئِن مُّتٌم أو قُتِلتُم لإِلَی الله تُحشَرُونَ» 13انسان مومن بر این باور است که طول عمر هر کسی در علم محفوظ الهی ثبت است و در هر حال، از رحمت االهی مایوس نمی گردد و غم و شادی نیز از اوست. در باور انسان مومن، خدای سبحان هم هدایت کننده است، هم سیراب کننده، هم در موقع مرض شفادهنده.
از همه مهمتر اینکه همیشه احساس می کند بزرگترین مدافع انسان خود خداست و این تفکر صحیح است که در مشکلات انسان را یاری کرده، او را ثابت قدم می سازد.
.
2- اعتقاد به قضا و قدر الهی
از راهکارهای مهم مبارزه با درد و رنج از دیدگاه قرآن کریم و اولیای دین، اعتقاد به اصل قضا و قدر است. یعنی امور جهان تصادفی نیست و تحت نظارت و تدبیرالهی انجام می پذیرد.براین اساس، یک مسلمان، در حالی که معتقد به جبر نیست و از زیر بار مسئولیت شانه خالی نمی کند، به عنوان توحید افعالی، مبدا هر حرکت و انرزی را از خدای سبحان می داند و خدا را مربی جهان و جهانیان می شناسد. صبر بر بلا و سختی ها زمانی با ارزش است که با رضایت کامل در مقابل خواست الهی باشد نه با ناراحتی و شکایت از اوضاع موجود.
امام علی(علیه السلام) می فرماید: خدای بزرگ به داود وحی فرمود: ای داود! تو می خواهی و من می خواهم؛ ولی فقط آن چیزی واقع می شود که من می خواهم. پس اگر تسلیم خواست من شوی، خواست تو را هم تامین می کنم؛ اما اگر تسلیم خواست من نشوی، تو را در راه خواسته ات به رنج و زحمت افکنم و آن گاه همان می شود که من می خواهم.14
محقق سپس به بیان فواید مهم اعتقاد به این دو اصل مهم در ارتباط با کاهش درد و رنج در زندگی پرداخت:
1- اعتقاد به حکیمانه بودن نظام جهان 2- اعتقاد به علل معنوی و مایوس نشدن از نارسایی علل مادی
جلوگیری از حزن و سرخوردگی3- جلوگیری از غرور و سر مستی 4- مرگ را ادامه تکامل دانستن
خودشناسی4- دنیا را جایگاه سختی ها دانستن 5- شناخت درست درد و رنج زندگی
روش های عملی کاهش درد از زندگی بر اساس آیات و روایات
امروز می بینیم برخی برای رهایی از درد و رنج به موسیقی و برخی به مواد افیونی و اعتیاد پناه می برند؛ و اما طب جدید ضمن ریشه یابی این بیماری با داروهای مسکن و تقویتی و ویتامین ها و قرص های خواب آور و آرام بخش، سعی می کند تا اندازه ای در بیماری تسکین ایجاد کند.اسلام در طی قرون متمادی توانسته است با تغییر سبک زندگی انسان ها برای زندگی اجتماعی و فردی آنان قوانین مطلوبی وضع کند بی شک، دین مبین اسلام از روش هایی تبعیت کرده که مخصوص به خود بوده و خاستگاه نخستین آن قرآن کریم است. از این رو توجه به قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) در پیشگیری و ریشه کنی این نوع بیماری ها، می تواند موثر ترین شیوه به شمار آید.
1- توکل2- صبرو مقاومت در برابر درد و رنج3- پذیرش موقعیت موجود4- توجه به درد و رنج دیگران
فهرست منابع
1. انشراح(94)،آیه 5
2. همانا انسان را در رنج و سختی آفرینش داده ایم.بلد(90)،آیه4
3. خدای سبحان کمترین ظلمی به کسی نمی کند ولی مردم به خویشتن ظلم و ستم روا می داندیونس(10)،آیه44
4. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه،ج8،ص300
5. صدری،صبر و شکیبایی،ص50
6. کلینی، اصول کافی،ج2،ص564
7. مطهری، عدال الاهی،ص181
8. بیگلری،درد و رنج از دیدگاه قرآن،ص201
9. نهج البلاغه،خطبه 192
10. بیگلری،همان،ص202
11. - آمدی، غررالحکم،ص7460
12. همچنین احساس می کنند که مرگ حتمی برای همه است.ذاریات(51)،آیه58
13. آل عمران (3)، آیه158
14. شیخ صدوق، التوحید، ص337
آخرین نظرات