به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهراء(س) گرگان اولین جلسه سمینارعالم ذربا عنوان«عالم ذر در قرآن و حدیث» به صورت حضوری و مجازی برگزار گردید.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مزرئی در ابتدای بحث به آیات گوناگونی از جمله آیه۱۶ سوره جن، ۱۰۱ اعراف، ۸۳ آل عمران، ۲۸ و ۱۱۰ انعام، ۱۳۸ بقره ،۸۱ آل عمران، ۷۴یونس که اشاره به عالم ذر یا عالم الست یا عالم میثاق دارد کرده و گفت: آیات صریحاً به عالم ذر اشاره ندارد اما روایاتی در تفسیر آیات وارد شده که اشاره به عالم ذر و الست دارد.
وی در ادامه به توضیح پیرامون آیه۱۷۲ سوره اعراف «و اذ اخذ ربک من بنیآدم من ظهور هم…» و شبهات مربوط به آن پرداخته و گفت: إذ در آیه ظرف زمان ماضی است در حالی که طبق نظر برخی از علما از جمله علامه طباطبایی اکنون نیز این اتفاق در عالم ملکوت در حال وقوع است.
ایشان اشکال دوم را آمدن کلمه بنی آدم در آیه و کلمه آدم در روایات دانست.
مدیر مرکز تخصصی ولیعصر(عج) در ادامه به بیان شبهه دیگر پرداخته و گفت: استدلالی که خداوند در آیه فرموده - تا روز قیامت انکار نکنید و نگویید از غافلین بودیم - در صورتی است که انسانی که «بله» را گفته عهد الست را در خاطر داشته باشد در حالیکه انسان در این دنیا آن پیمان را به یاد ندارد؛ چطور خداوند می خواهد انسان را به خاطر چیزی که یادش نیست، مواخذه کند واین از باب عقاب بلابیان مشکل ساز شده است.
استاد مزرئی در بیان یکی دیگر از شبهات گفت: در آیاتی از قرآن آمده است انسان زمانی که متولد میشود هیچ علم و ادراکی ندارد، اگر پیمان در عالم ارواح گرفته شده باشد یعنی هنوز عالم مادی ایجاد نشده وقتی بدن ایجاد شود تازه روح به آن تعلق می گیرد چطور از ارواح به طور مشخص پیمان گرفته شده در حالی که جسمی نبوده است.
وی اشکال دیگر را این دانست که در مورد علت اخذ میثاق آیه میفرماید: «اَن تقولوا یوم القیامه انّا کنّا عن هذا غافلین» این پیمان گرفته شد تا شما نگویید ما از این غافل بودیم یا پدران ما پیش از ما مشرک بودند. حال سوال این است اگر ازحضرت آدم این عهد گرفته شده او که پدر مشرک نداشته است.
رئیس مرکز تخصصی حضرت ولی عصر(عج) در ادامه به توضیح پیرامون ریشه لغوی ذرّ پرداخته و گفت: ذر یا از “"ذرأ"” به معنی آفرینش (مخلوق آفریده شده) می باشد یا از"” ذرّ “"به معنی بسیار کوچک، ذرات غباری که در هوا پخش باشد یا از"” ذرو “” به معنی پراکنده ساختن می باشد. درهر صورت در این آیه ازفرزندان حضرت آدم که از صلب ایشان گرفته شده ذرّ تعبیر شده است
ایشان در ادامه به تبیین اقوال علماء در مورد عالم ذر پرداخت و گفت: مشهور می گویند طبق ظاهر آیه خداوند از صلب حضرت آدم نطفه ی او راجزئی و جزئی تر کرد و به این ذریه و فرزندان آدم، بدن وروح دادو در عالم ماده خداوند از آنها عهد گرفت .
از امام صادق علیه السلام سوال شده که آیا این عهد فقط به دل بود؟ امام فرمود به زبان هم بوده است خداوند از اینها عهد گرفت و آنها جواب دادندو دوباره همه به صلب آدم علیه السلام برگشتند تا در عالم به تدریج به وجود بیایند.
اما برخی آیه را از متشابهات می دانند و عالم ذرّ را انکار کرده قائلند این واقعه نمادین و تمثیلی است، بدین معنا که همه بر فطرت توحیدی سرشته شده اند. اینان محتوای پیمان را توحید الهی و مکان آن را طینت و فطرت انسان -""فطرت الله التی فطر الناس علیها"” - می دانند و روایاتی هم در تایید این قول وجود دارد.
ولی برخی مثل علامه طباطبایی موطن اخذ پیمان را عالم ملکوت گرفتهاند و می گویند در سلسله طولی عوالم بعد از تعیینات عقلی، عالم عقل و عقول است که در روایات تعبیر به عالم ارواح و مجردات شده و بعد از آن در سیر نزول عالم مثال است و بعد از آن عالم ماده می باشد. هرچه در عالم عقل لطیف است در عالم مثال کثیفش است و هر لطافتی که در عالم مثال است کثیفش در عالم ماده است یعنی از وحدت به کثرت.
لذا بحث این است که ببینیم اخذ پیمان کجا اتفاق افتاده که در این زمینه باید به روایات مراجعه کنیم. اگر مکررات روایات را حذف کنیم چهل روایت در کتب شیعه داریم. در کتاب درّ المنثور که از تفاسیر اهل سنت است نیز روایات متعددی در این زمینه وارد شده است.
آخرین نظرات